Trưng Tuyết Phong NghịTừBỏIoT:Tranh Cãi vàTưng Lai Của Ngành Công Nghệ

Trong bối cảnh công nghệ toàn cầu phát triển như vũ bão, Internet of Things (IoT - Vạn vật kết nối) từng được coi là "chìa khóa vàng" mở ra kỷ nguyên số hóa. Thế nhưng, gần đây, nhà phân tích công nghệ nổi tiếng Trương Tuyết Phong đã gây chấn động khi công khai khuyên sinh viên "nên từ bỏ IoT" trong buổi tư vấn hướng nghiệp. Tuyên bố này lập tức trở thành tâm điểm tranh luận sôi nổi từ giới chuyên gia đến cộng đồng mạng.

Lập luận gây sốc từ chuyên gia
Trong bài phát biểu dài 45 phút, ông Trương đưa ra 3 luận điểm chính. Thứ nhất, thị trường IoT đã bão hòa với tỷ lệ cạnh tranh 1:57 ở các tập đoàn lớn. Thứ hai, công nghệ lõi như chip IoT vẫn bị khống chế bởi các "gã khổng lồ" phương Tây. Cuối cùng, ông chỉ ra nghịch lý: 68% cử nhân IoT Trung Quốc chuyển ngành sau 3 năm làm việc (số liệu 2023). "Đừng để khái niệm thời thượng đánh lừa tương lai của bạn" - ông nhấn mạnh.

Bức tranh toàn cảnh IoT Việt Nam
Theo Bộ TT&TT, năm 2023 Việt Nam có 15 triệu thiết bị IoT hoạt động, tăng 200% so với 2020. Ứng dụng nổi bật nhất là trong nông nghiệp thông minh (chiếm 38%), theo sau là giám sát môi trường (25%) và logistics (18%). Tuy nhiên, báo cáo của Navigos Group cho thấy chỉ 12% kỹ sư IoT tìm được việc đúng chuyên môn.

Chuyên gia Đỗ Quốc Khánh (ĐH Bách Khoa Hà Nội) phân tích: "Hệ thống đào tạo của chúng ta đang tụt hậu 5-7 năm so với nhu cầu thực tế. Sinh viên tốt nghiệp với kiến thức lý thuyết về RFID hay MQTT protocol nhưng thiếu kỹ năng thực chiến về AIoT hay Digital Twin".

Mặt trái của "cơn sốt vàng"
Cuộc khảo sát 500 startup IoT năm 2024 tiết lộ thực tế phũ phàng:

• 73% doanh nghiệp phụ thuộc vào nền tảng nước ngoài
• Chi phí bảo trì hệ thống chiếm 55% tổng đầu tư
• Chỉ 8% sản phẩm IoT domestic có chứng chỉ bảo mật quốc tế

Trường hợp điển hình là SmartAgri - startup IoT nông nghiệp từng gọi vốn 2 triệu USD. Sau 3 năm, họ phải đóng cửa vì lỗi firmware gây thiệt hại 500ha lúa ở Đồng Tháp. "Chúng tôi đã đánh giá thấp độ phức tạp của tích hợp phần cứng-phần mềm" - cựu CEO thừa nhận.

Lời giải nào cho bài toán IoT?
Kỹ sư Lê Minh Đức (FPT Software) đề xuất 3 hướng đi mới:

1. Chuyển trọng tâm sang AIoT - tích hợp trí tuệ nhân tạo
2. Phát triển giải pháp theo mô hình SaaS thay vì bán phần cứng
3. Đầu tư vào lĩnh vực Blue Ocean như IoT y tế hoặc giáo dục

Đáng chú ý, Chính phủ vừa phê duyệt đề án "Phát triển hệ sinh thái IoT quốc gia đến 2030" với tổng ngân sách 12.000 tỷ đồng, tập trung vào 3 trụ cột: đào tạo nhân lực chất lượng cao, xây dựng tiêu chuẩn bảo mật và hỗ trợ R&D.

Góc nhìn đa chiều từ giới trẻ
Trên diễn đàn ITviec, cuộc thảo luận với 1.200 lượt bình luận cho thấy sự phân hóa rõ rệt. Trần Ngọc Anh (sinh viên ĐH Công nghệ) chia sẻ: "Mình đã chuyển sang chuyên ngành AI sau khi thực tập tại doanh nghiệp IoT và nhận ra sự lạc hậu của hệ thống cảm biến hiện tại". Ngược lại, Nguyễn Hoàng Long (nhà sáng lập HomeBot) tự hào: "Chúng tôi vừa xuất khẩu thành công bộ điều khiển smart home sang Nhật Bản - bằng chứng cho thấy IoT vẫn còn đất diễn".

Kết luận: Đâu là lựa chọn khôn ngoan?
Thay vì cực đoan "từ bỏ" hay "theo đuổi", có lẽ cần tiếp cận IoT như một công cụ chứ không phải mục đích cuối cùng. Sự hội tụ của 5G, blockchain và edge computing đang tái định nghĩa hoàn toàn IoT. Như lời TS. Vũ Thị Hải Yến (Viện Công nghệ cao): "Câu hỏi không phải là IoT có chết hay không, mà là chúng ta sẽ tích hợp nó vào hệ sinh thái công nghệ rộng lớn hơn như thế nào".

Đối với sinh viên, việc trang bị nền tảng đa ngành (điện tử, lập trình, phân tích dữ liệu) cùng tư duy phản biện có lẽ quan trọng hơn việc theo đuổi một khái niệm công nghệ đơn lẻ. Tương lai thuộc về những ai biết cách kết hợp IoT với các xu hướng mới như metaverse hay web3, chứ không phải những người chỉ biết sao chép công nghệ cũ.