Trung Quốc chỉcómột sốt nền tảng blockchain hợp pháp:u lànguyên nhân vàhệquả

Trong bối cảnh công nghệ blockchain phát triển như vũ bão trên toàn cầu, Trung Quốc đã thể hiện thái độ vừa khuyến khích vừa thận trọng đối với lĩnh vực này. Khác với nhiều quốc gia chấp nhận "vùng xám" cho các dự án tiền mã hóa, chính phủ Trung Quốc từ lâu đã thiết lập khung pháp lý nghiêm ngặt, dẫn đến hệ quả: chỉ một số ít doanh nghiệp blockchain được công nhận hợp pháp. Bài viết phân tích nguyên nhân đằng sau thực trạng này và điểm mặt những cái tên nằm trong danh sách "được phép" hiếm hoi.

Bối cảnh pháp lý: Blockchain được ủng hộ, tiền mã hóa bị hạn chế

Từ năm 2019, Trung Quốc chính thức xác định blockchain là công nghệ cốt lõi cần ưu tiên phát triển. Tuy nhiên, cùng thời điểm này, Ngân hàng Trung ương (PBOC) ra tuyên bố cấm hoàn toàn hoạt động phát hành tiền mã hóa (ICO) và giao dịch tiền số. Quyết định này tạo ra nghịch lý: trong khi các ứng dụng blockchain phi tập trung bị kiểm soát chặt, những doanh nghiệp tập trung vào nền tảng blockchain B2B (doanh nghiệp với doanh nghiệp) lại nhận được sự ủng hộ của nhà nước.

Theo quy định của Ủy ban Quản lý Internet Trung Quốc (CAC), tất cả dịch vụ blockchain phải đăng ký "Hệ thống đánh giá an ninh mạng" và tuân thủ các yêu cầu:

• Xác minh danh tính người dùng (KYC)
• Lưu trữ dữ liệu tại máy chủ trong nước
• Cho phép cơ quan chức năng truy cập dữ liệu khi cần

Những rào cản này khiến phần lớn startup blockchain không đủ năng lực đáp ứng, dẫn đến việc chỉ các tập đoàn công nghệ lớn có đủ tiềm lực vượt qua quy trình thẩm định phức tạp.

Danh sách "đội quân chính quy" blockchain hợp pháp

Tính đến năm 2023, chỉ khoảng 40 doanh nghiệp được CAC công nhận đủ điều kiện cung cấp dịch vụ blockchain. Dưới đây là những cái tên nổi bật:

a. Ant Chain (Alibaba Group)

Là công ty con của tập đoàn Alibaba, Ant Chain tập trung vào blockchain cho lĩnh vực tài chính và chuỗi cung ứng. Nổi tiếng với việc xử lý 000 giao dịch/giây, nền tảng này đang hợp tác với hơn 50 ngân hàng Trung Quốc để số hóa thương phiếu.

b. Baidu Super Chain (Baidu)

Tập đoàn công nghệ "Google của Trung Quốc" phát triển Super Chain tập trung vào hợp đồng thông minh (smart contract) cho chính phủ điện tử. Điển hình là dự án quản lý hồ sơ y tế tại thành phố Hải Nam, nơi 2,3 triệu dân có thể chia sẻ dữ liệu bệnh án qua blockchain.

c. Tencent Blockchain (Tencent)

Gã khổng lồ WeChat sở hữu nền tảng blockchain chuyên về bảo vệ bản quyền kỹ thuật số. Tính năng "chứng chỉ blockchain" của họ đã được sử dụng để xác thực 4,5 triệu tác phẩm nghệ thuật vào năm 2022.

d. JD Blockchain Open Platform (JD.com)

Sàn thương mại điện tử lớn thứ nhì Trung Quốc ứng dụng blockchain vào truy xuất nguồn gốc. Khách hàng có thể quét mã QR trên bao bì sản phẩm để xem toàn bộ hành trình từ trang trại đến tay người tiêu dùng.

Đặc điểm chung của các blockchain hợp pháp

Qua phân tích các ví dụ trên, có thể rút ra 3 đặc điểm chung:

1. Tập trung vào ứng dụng thực tế: Tất cả đều giải quyết vấn đề cụ thể trong sản xuất, tài chính hoặc quản trị thay vì phát triển tiền số.
2. Liên kết chặt chẽ với chính phủ: Hầu hết dự án đều có sự tham gia của cơ quan nhà nước như Bộ Công nghiệp hoặc chính quyền địa phương.
3. Kiểm soát dữ liệu tuyệt đối: Dữ liệu người dùng được lưu trữ tập trung và tuân thủ Luật An ninh Mạng 2017.

Tác động đến hệ sinh thái blockchain toàn cầu

Việc Trung Quốc chỉ cho phép số ít doanh nghiệp hoạt động đã tạo ra hai xu hướng trái ngược:

• Trong nước: Các tập đoàn lớn độc chiếm thị trường, khiến startup khó cạnh tranh.
• Quốc tế: Nhiều dự án blockchain Trung Quốc chuyển hướng sang thị trường Đông Nam Á và Trung Đông để tránh ràng buộc pháp lý.

Giới phân tích nhận định, mô hình "blockchain có kiểm soát" của Trung Quốc tuy hạn chế sự đổi mới sáng tạo nhưng lại đảm bảo tính ổn định – yếu tố quan trọng để triển khai blockchain trong các lĩnh vực then chốt như y tế hay năng lượng.

Bài học cho các quốc gia đang phát triển

Cách tiếp cận của Trung Quốc đặt ra câu hỏi về sự cân bằng giữa đổi mới công nghệ và kiểm soát rủi ro. Trong khi phương Tây ưu tiên tính phi tập trung, Bắc Kinh lại chứng minh rằng blockchain tập trung vẫn có thể thúc đẩy chuyển đổi số khi được quản lý chặt chẽ.

Tuy nhiên, mô hình này cũng tiềm ẩn nguy cơ:

• Tạo ra độc quyền công nghệ
• Hạn chế giao lưu với chuẩn mực quốc tế
• Khó áp dụng cho các nước thiếu nguồn lực như Trung Quốc

Kết luận

Câu chuyện "chỉ một số ít blockchain hợp pháp" ở Trung Quốc phản ánh triết lý quản lý công nghệ đặc thù: ưu tiên an ninh quốc gia lên trên tự do sáng tạo. Dù còn nhiều tranh cãi, không thể phủ nhận những thành tựu mà các nền tảng như Ant Chain hay Tencent Blockchain đã đạt được. Trong tương lai, sự cạnh tranh giữa mô hình blockchain "mở" và "đóng" sẽ tiếp tục định hình bức tranh toàn cầu của lĩnh vực này.